Bahasa Muna Dialek Gu
TUGAS
BAHASA-BAHASA
DAERAH
BAHASA
DAERAH LOMBE KEC.GU KAB.BUTON TENGAH
(BAHASA
MUNA DIALEK GU)

ARIYANI
N1E1 16 078
TRADISI LISAN
FAKULTAS ILMU BUDAYA
UNIVERSITAS HALU OLEO
KENDARI
2017
BAHASA
DAERAH LOMBE KEC.GU KAB.BUTON TEGAH
BAHASA
MUNA DIALEG GU
|
NO
|
KATA
BENDA
|
ARTI
|
|
1.
|
Ai
|
Adik
|
|
2.
|
Ama
|
Ayah
|
|
3.
|
Abu
|
Abu
|
|
4.
|
Ato
|
Atap
|
|
5.
|
βoke
|
Ikat
|
|
6.
|
βeka
|
Kucing
|
|
7.
|
βaju
|
Baju
|
|
8.
|
Botolo
|
Botol
|
|
9.
|
Bebe
|
Bebek
|
|
10.
|
βeta
|
Sarung
|
|
11.
|
Bahicie
|
Sepupu
|
|
12.
|
βone
|
Pasir
|
|
13.
|
Deu
|
Jarum
|
|
14.
|
Buku
|
Tulang
|
|
15.
|
Dosa
|
Hutang
|
|
16.
|
Dhoi
|
Uang
|
|
17.
|
Deu
|
Jarum
|
|
18.
|
Embere
|
Ember
|
|
19.
|
Focu
|
Kepala
|
|
20.
|
Gawu
|
Asap
|
|
21.
|
Ganda
|
Gendang
|
|
22.
|
Gunci
|
Gunting
|
|
23.
|
Gola
|
Gula
|
|
24.
|
Gunu
|
Gunung
|
|
25.
|
Hangiri
|
Hanger
|
|
26.
|
Handu
|
Handuk
|
|
27.
|
Ibilisi
|
Iblis
|
|
28.
|
Imani
|
Iman
|
|
29.
|
Ina
|
Ibu
|
|
30.
|
Kaoso
|
Sepatu
|
|
31.
|
Kakawea
|
Jemuran
|
|
32.
|
Kenta
|
Ikan
|
|
33.
|
Karakaji
|
Gergaji
|
|
34.
|
Kaago
|
Obat
|
|
35.
|
Kahumbu
|
Rumput
|
|
36.
|
Kabake
|
Tikar
|
|
37.
|
Ka’aho
|
Sapu
|
|
38.
|
Kalodo’a
|
Tempat tidur
|
|
39.
|
Kambahi
|
Benang
|
|
40.
|
Kamanda
|
Ikat pinggang
|
|
41.
|
Kahondomi
|
Dinding
|
|
42.
|
Kapulu
|
Parang
|
|
43.
|
Kolipopo
|
Bintang
|
|
44.
|
Kurusi
|
Kursi
|
|
45.
|
Kahitela
|
Jagung
|
|
46.
|
Kantalea
|
Lampu
|
|
47.
|
Kadu
|
Karung
|
|
48.
|
Mangko
|
Mangkuk
|
|
49.
|
Mina
|
Minyak
|
|
50.
|
Manu
|
Ayam
|
|
51.
|
Membe
|
Kambing
|
|
52.
|
Ne
|
Hidung
|
|
53.
|
Noua
|
Periuk
|
|
54.
|
Oven
|
Oven
|
|
55.
|
Oleo
|
Hari
|
|
56.
|
Oto
|
Mobil
|
|
57.
|
Oe
|
Air
|
|
58.
|
Paso
|
Paku
|
|
59.
|
Pisa
|
Sepupu
|
|
60.
|
Pau
|
Payung
|
|
61.
|
Piso
|
Pisau
|
|
62.
|
Polulu
|
Kapak
|
|
63.
|
Paeasa
|
Cermin
|
|
64.
|
Sau
|
Kayu
|
|
65.
|
Songko
|
Topi
|
|
66.
|
Suawi
|
Sisir
|
|
67.
|
Singkahu
|
Cincin
|
|
68.
|
Sabo
|
Sabun
|
|
69.
|
Rapo rapo
|
Kacang
|
|
70.
|
Rante
|
Kalung
|
|
71.
|
Tonde
|
Gelas
|
|
72.
|
Tondu
|
Guntur
|
|
73.
|
Topelesi
|
Toples
|
|
74.
|
Tirisangi
|
Saringan
|
|
75.
|
Tamate
|
Tomat
|
|
76.
|
Tombi
|
Bendera
|
|
77.
|
Use
|
Hujan
|
|
78
|
Ule
|
Ular
|
|
79.
|
Wangka
|
Gigi
|
|
80.
|
Lapu
|
Lap
|
|
81.
|
Lante
|
Lantai
|
|
82.
|
Lima
|
Tangan
|
|
83.
|
Lani
|
Langit
|
|
84.
|
Lela
|
Lidah
|
|
84.
|
Simbi
|
Gelang
|
|
85.
|
Sikati
|
Sikat
|
|
86.
|
Sehe
|
Cerek
|
|
87.
|
Husa
|
Rusa
|
|
88.
|
Dali
|
Anting-anting
|
|
89.
|
Ae
|
Kaki
|
|
90.
|
Kasiki
|
Sendok
|
|
91.
|
Palafo
|
Langit-langit
|
|
92.
|
Sasa
|
Cicak
|
|
93.
|
Wolawo
|
Tikus
|
|
94.
|
Toke
|
Tokek
|
|
95.
|
Kahatasi
|
Kertas
|
|
96.
|
Gaha
|
Garam
|
|
97.
|
Palangga
|
Baskom
|
|
98.
|
Kulkasi
|
Kulkas
|
|
99.
|
Koncu
|
Batu
|
|
100.
|
Kapii
|
Jepitan rambut
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
BAHASA MUNA DIALEK GU
(KATA KERJA)
|
NO
|
KATA
KERJA
|
ARTI
|
|
1.
|
Ali
|
Buka
|
|
2.
|
Aso
|
Jual
|
|
3.
|
Aho
|
Menyapu
|
|
4.
|
Amba
|
Kejar
|
|
5.
|
Ala
|
Ambil
|
|
6.
|
Akido
|
Menolak
|
|
7.
|
Antarae
|
Antar
|
|
8.
|
Angkafi
|
Ikut
|
|
9.
|
Buso
|
Tiup
|
|
10.
|
Bhini
|
Cubit
|
|
11.
|
Buhi
|
Tulis
|
|
12.
|
Bayara
|
Bayar
|
|
13.
|
Bisaha
|
Bicara
|
|
14.
|
Cioho
|
Hilang
|
|
15.
|
Cula
cula
|
Cerita
|
|
16.
|
Cunu
|
Bakar
|
|
17.
|
Culumi
|
Menolong/tolong
|
|
18.
|
Desogo
|
Menyogok
|
|
19.
|
Dolo’ie
|
Memanggil
|
|
20.
|
Desobha
|
Mencoba
|
|
21.
|
Doambae
|
Mengejar
|
|
22.
|
Dofogagalae
|
Menggagalkan
|
|
23.
|
Delipa
|
Melipat
|
|
24.
|
Detofa
|
Mencuci
|
|
25.
|
Dofokate’ie
|
Menakuti
|
|
26.
|
Dofosipulie
|
Melepaskan
|
|
27.
|
Dhokala-kala
|
Jalan-jalan
|
|
28.
|
Degambara
|
Menggambar
|
|
29.
|
Depahaso
|
Menjual
|
|
30.
|
Dekawea
|
Menjemur
|
|
31.
|
Detofi
|
Memasak
|
|
32.
|
Dopoawae
|
Menemukan
|
|
33.
|
Dopokalambu-lambu
|
Bermain
|
|
34.
|
Domaafu’ane
|
Memaafkan
|
|
35.
|
Dowa’ane
|
Memberikan
|
|
36.
|
Dekasibu
|
Mencuri
|
|
37.
|
Dofohatoe
|
Memberitahu
|
|
38.
|
Dofekabersie
|
Membersihkan
|
|
39.
|
Dopobandingi
|
Membandingkan
|
|
40.
|
Foho’u
|
Minum
|
|
41.
|
Fuma
|
Makan
|
|
42.
|
Foehe
|
Mendirikan
|
|
43.
|
Fopili
|
Memilih
|
|
44.
|
Fe’ulaiane
|
Mengingatan
|
|
45.
|
Giha
|
Usir
|
|
46.
|
Gampi
|
Pindah
|
|
47.
|
Hato
|
Tiba
|
|
48.
|
Hansuru
|
Hancur
|
|
48.
|
Hako
|
Tangkap
|
|
49.
|
Kala
|
Pergi
|
|
50.
|
Kopu
|
Peluk
|
|
51.
|
Kahadha
|
Kerja
|
|
52.
|
Koise
|
Melarang
|
|
53.
|
Kei
|
Teriak
|
|
54.
|
Kadiu
|
Mandi
|
|
55.
|
Leni
|
Berenang
|
|
56.
|
Limpu
|
Lupa
|
|
57.
|
Lodo
|
Tidur
|
|
58.
|
Mai
|
Datang
|
|
59.
|
Monifi
|
Bermimpi
|
|
60.
|
Nepakacu
|
Mengirim
|
|
61.
|
Nelagu
|
Menyanyi
|
|
62.
|
Nekabua
|
Memancing
|
|
63.
|
Notanda
|
Memulai
|
|
64.
|
Nofocingke
|
Mendengar
|
|
65.
|
Nopoago
|
Berobat
|
|
66.
|
Nesapuci
|
Menjahit
|
|
67.
|
Nebuhusi
|
Mencabut rumput
|
|
68.
|
Nehabu
|
Membuat
|
|
69.
|
Nonamisie
|
Merasakan
|
|
70.
|
No’undaane
|
Mengizinkan
|
|
71.
|
Ngkoha
|
Duduk
|
|
72.
|
Ngadhi
|
Mengaji
|
|
73.
|
Nofekampo
|
Berkebun
|
|
74.
|
Ndawu
|
Jatuh
|
|
75.
|
Onto
|
Tutup
|
|
76.
|
Oli
|
Beli
|
|
77.
|
Podhaloane
|
Mencampurkan
|
|
78.
|
Pakasae
|
Memaksa
|
|
79.
|
Potagali
|
Berdebat
|
|
80.
|
Posaingi
|
Bersaing
|
|
81.
|
Poguhu
|
Belajar
|
|
82.
|
Rubah
|
Robae
|
|
83.
|
Sia
|
Gigit
|
|
84.
|
Suli
|
Pulang
|
|
85.
|
Sepa
|
Tendang
|
|
86.
|
Sitae
|
Sita/menyita
|
|
87.
|
Sawiki
|
Mengendarai
|
|
88.
|
Tukarae
|
Tukar
|
|
89.
|
Tende
|
Lari
|
|
90.
|
Uta
|
Peting
|
|
91.
|
Umbe
|
Setuju/menyetujui
|
|
92.
|
Wia
|
Sobek
|
|
93.
|
Wandu
|
Pukul
|
|
94.
|
Wono
|
Cium
|
|
95.
|
Woha
|
Melihat
|
|
96.
|
Basa
|
Baca
|
|
97.
|
Wanu
|
Bangun
|
|
98.
|
Feena
|
Bertanya
|
|
99.
|
Nefoapi
|
Menghitung
|
|
100.
|
Nocubahie
|
Menambahkan
|
BAHASA DAERAH LOMBE KEC.GU
KAB.BUTON TENGAH
BAHASA MUNA DIALEK GU
|
NO
|
KATA
SIFAT
|
ARTI
|
|
1.
|
Bohe
|
Bodoh
|
|
2.
|
Pande
|
Pintar
|
|
3.
|
Radhi
|
Rajin
|
|
4.
|
Malasi
|
Malas
|
|
5.
|
Bala
|
Besar
|
|
6.
|
Hobu
|
Kecil
|
|
7.
|
Mbaka
|
Enak
|
|
8.
|
Talaci
|
Terlambat
|
|
9.
|
Senang
|
Sana
|
|
10.
|
Osa
|
Kuat
|
|
11.
|
Pasole
|
Ganteng
|
|
12.
|
Rangkaya
|
Kaya
|
|
13.
|
Misikini
|
Miskin
|
|
14.
|
Bhie
|
Berat
|
|
15.
|
Sape
|
Ringan
|
|
16.
|
Langke
|
Tinggi
|
|
17.
|
Ndawu
lalo
|
Kecewa
|
|
18.
|
Amara
|
marah
|
|
19.
|
Aho
|
Lapar
|
|
20.
|
We’i
|
Kenyang
|
|
21.
|
Muda
|
Murah
|
|
22.
|
Kapaculi
|
Nakal
|
|
23.
|
Kodo’o
|
Jauh
|
|
24.
|
Koma’o
|
Dekat
|
|
25.
|
Posiondo
|
Hati-hati
|
|
26.
|
Sabara
|
Sabaha
|
|
27.
|
Pea
|
Sedih
|
|
28.
|
Cikinda
|
Kaget
|
|
29.
|
Dai
|
Rusak
|
|
30.
|
Tampu
|
Patah
|
|
31.
|
Cerdas
|
Makida
|
|
32.
|
Kaali
|
Mahal
|
|
33.
|
Meko
|
Manis
|
|
34.
|
Panda
|
Pendek
|
|
35.
|
Ambano
|
Malu
|
|
36.
|
Kabhe
|
Gila
|
|
37.
|
Hindi
|
Dingin
|
|
38.
|
Lala
|
Pedis
|
|
39.
|
Kapika
|
Pelit
|
|
40.
|
Rame
|
Ramai
|
|
41.
|
Po’ala
|
Berbeda
|
|
42.
|
Kotoro
|
Kotor
|
|
43.
|
Kahimba
|
Cepat
|
|
44.
|
Kampona
|
Lambat
|
|
45.
|
Saki
|
Sakit
|
|
46.
|
Kampau
|
Mengantuk
|
|
47.
|
Sombo
|
Sombonng
|
|
48.
|
Galapu
|
Gelap
|
|
50.
|
Nocimote’i
|
Berbahasa
|
|
51.
|
Koimani
|
Beriman
|
|
52.
|
Kaha
|
Asin
|
|
53.
|
Ndela
|
Cengeng
|
|
54.
|
Tembe
|
Hambar
|
|
55.
|
Impi
|
Sempit
|
|
56.
|
Sangsara
|
Sengsara
|
|
57.
|
Ndeli
|
Licin
|
|
58.
|
Kate’i
|
Penakut
|
|
59.
|
Unda
|
Ingin
|
|
60.
|
Puasi
|
Puas
|
|
62.
|
Nosyukuru
|
Bersyukur
|
|
63.
|
Pantasi
|
Pantas
|
|
64.
|
Kamokula
|
Tua
|
|
65.
|
Kahesu,
karicu
|
Curang
|
|
66.
|
Kalilaho
|
Gelisah
|
|
67.
|
Kele
wu’u
|
Haus
|
|
68.
|
Neta
Lalo
|
Baik
Hati
|
|
69.
|
Yakini
|
Yakin
|
|
70.
|
Hangku
|
Muda
|
|
71.
|
Kasara
|
Kasar
|
|
72.
|
Kakolo
|
Asam
|
|
73.
|
Pototo
|
Sama,
mirip
|
|
74.
|
Sadara
|
Sadar
|
|
75.
|
Kohea
|
Berdarah
|
|
76.
|
Pa’i
|
Pahit
|
|
77.
|
Cu’a
|
Keras
|
|
78.
|
Mpesi
|
Mengeluh
|
|
79.
|
Uhi
|
Hidup
|
|
80.
|
Kakobade
|
Pembohong
|
|
81.
|
Bahi
|
Banyak
|
|
82.
|
Sendai
|
Sedikit
|
|
83.
|
Pago
|
Gosong
|
|
84.
|
Kasodo
|
Panas
|
|
85.
|
Puli
|
Habis
|
|
86.
|
Kuha
|
Kurang
|
|
87.
|
Cubahi
|
Tambah
|
|
88.
|
Kahobo
|
Rebut, berisik
|
|
89.
|
Nompau
|
Mengantuk
|
|
90.
|
Kandeli
|
Licin
|
|
91.
|
Mente
|
Heran
|
|
92.
|
Pono
|
Penuh
|
|
93.
|
Kocu’u
|
Benar, betul
|
|
94.
|
Kaili-ili
|
Malu-malu
|
|
95.
|
Kacu’a
focu
|
Keras kepala
|
|
96.
|
Kakopili
|
Pemilih
|
|
97.
|
Kamonsolimpu
|
Pelupa
|
|
98.
|
Kamansoamaha
|
Pemarah
|
|
99.
|
Nahaka
|
Menderita
|
|
100.
|
Kolega
|
Indah
|
BAHASA DAERAH LOMBE KEC.GU
KAB.BUTON TENGAH
BAHASA MUNA DIALEK GU
|
NO
|
KATA
KETERANGAN, DEPAN dan PENGHUBUNG
|
ARTI
|
|
1.
|
Aicuaemo
|
Sekarang
|
|
2.
|
Pada
aicu
|
Kemudian
|
|
3.
|
Oleo
ini
|
Hari
ini
|
|
4.
|
Naewine
|
Besok
|
|
5.
|
Naohondoini
|
Malam
ini
|
|
6.
|
Endewi
|
Kemarin
|
|
7.
|
Seseta’u
|
Setiap
tahun
|
|
8.
|
Seseoleo
|
Sehari-hari
|
|
9.
|
Haminggu
sepaku
|
Dua
minggu sekali
|
|
10.
|
Sesejamu
|
Per
jam
|
|
11.
|
Pada
kaawu
|
Pada
akhirnya
|
|
12.
|
Kaawu
|
Kaawu
|
|
13.
|
Pakatandano
|
Pertama
|
|
14.
|
Talaci
|
Terlambat
|
|
15
|
Pada
aicu
|
Kemudian
|
|
16.
|
Ampa
aicuini
|
Akhir-akhir
ini
|
|
17.
|
Pada
aicu
|
Berikutnya
|
|
18.
|
Fekahimba
|
Segera
|
|
19.
|
Kohondoa
|
Malam
|
|
20.
|
Samentaeno
|
Pagi
|
|
21.
|
Indocuoleo
|
Siang
|
|
22.
|
Maoleo
|
Sore
|
|
23.
|
Seseminggu
|
Tiap
minggu
|
|
24.
|
Seseta’u
|
Tahunan
|
|
25.
|
Kancuhu
|
Selalu
|
|
26.
|
Taaicu-aicumo
|
Terus-menerus
|
|
27.
|
Perna
|
Pernah
|
|
28.
|
Kancuhu
|
Serimg
|
|
29.
|
Nolangka
|
Jarang
|
|
30.
|
Miina
naperna
|
Tak
pernah
|
|
31.
|
Padamo
|
Sudah
|
|
32.
|
Pakatandano
|
Awal
|
|
33.
|
Painduluano
|
Terdahulu
|
|
34.
|
Nando
|
Masih
|
|
35.
|
Mina’o
|
Belum
|
|
36.
|
Tewawo
|
Diatas
|
|
37.
|
Wepanda
|
Dibawah
|
|
38.
|
Kodo’o
|
Jauh
|
|
39.
|
Koma’o
|
Dekat
|
|
40.
|
Suli
|
Kembali
|
|
41.
|
Sowo
|
Mundur
|
|
42.
|
Sampu
|
Turun
|
|
43.
|
Djulu
|
Maju
|
|
44.
|
Foni
|
Naik
|
|
45.
|
Wekundo
|
Dibelakang
|
|
46.
|
Wesoihi
|
Disamping
|
|
47.
|
Mataoleo
|
Timur
|
|
48.
|
Kansoopa
|
Barat
|
|
49.
|
Neini
|
Disini
|
|
50.
|
Newacu
|
Disana
|
|
51.
|
Neamai
|
Dimana
|
|
52.
|
Pada
aicu
|
Setelah
|
|
53.
|
Samea
|
Hampir
|
|
54.
|
Pooto/pototo
|
Persis
|
|
55.
|
Kuha
|
Kurang
|
|
56.
|
Sesewula
|
Bulanan
|
|
57.
|
Kolabi
|
Lebih
|
|
58.
|
Nofekarapi
|
Dengan
rapi
|
|
59.
|
Mina
neeta
|
Kurang
baik
|
|
60.
|
Kahimba
|
Cepat
|
|
61.
|
Miina
nahobo-hobo
|
Secara
diam-diam
|
|
62.
|
Kocuuno
|
Benar-benar
|
|
63.
|
Dopoto
|
Secara
adil
|
|
64.
|
Kiha-kiha
|
Kira-kira
|
|
65.
|
Nokohasili
|
Berhasil
|
|
66.
|
Naewine
|
Besok
|
|
67.
|
Naefua
|
Lusa
|
|
68.
|
Neeta
|
Baik
|
|
69.
|
Miinao
|
Belum
|
|
70.
|
Pada
|
Pada
|
|
71.
|
Noafa
|
Mengapa
|
|
72.
|
Suana
|
Kanan
|
|
73.
|
Kema
|
Kiri
|
|
74.
|
Wanta
|
Panjang
|
|
75.
|
Amoisa
|
Sendirian
|
|
76.
|
Pansuhu
|
Langsung
|
|
77.
|
Taamo
|
Cukup
|
|
78.
|
We
|
Di
|
|
79.
|
Mai’o
|
Dari
|
|
80.
|
Olota
|
Antara
|
|
81.
|
Bhe
|
Dengan
|
|
82.
|
Habu/So
|
Buat
|
|
83.
|
Hato
|
Sampai
|
|
84.
|
Soanoa
|
Kepada
|
|
85.
|
Bhe
|
Dan
|
|
86.
|
Bahi/baha
|
Atau
|
|
87.
|
Gaha
|
Padahal
|
|
88.
|
Tamaka
|
Tetapi
|
|
89.
|
Hunsa
|
Biar
|
|
90.
|
Naefie
|
Bila
|
|
91.
|
Ane
|
Jika
|
|
92.
|
Pada
kaawu
|
Semenjak
|
|
93.
|
Sewakutu
|
Sewaktu-waktu
|
|
94.
|
Mpona
kaawu
|
Selama
|
|
95.
|
Pada
aicu
|
Sesudah
|
|
96.
|
Pooto
|
Sama
|
|
97.
|
Bhaiane
|
Entah
|
|
98.
|
Damo
ana’a
|
Demikian
|
|
99.
|
Soano
|
Bukannya
|
|
100.
|
Pasae
|
Seperti
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
CONTOH KALIMAT
1. Kata
Preposisi(kata depan)
a. Di
(atas), atas ( te (wawo), wawo)
·
Yisaku te kaladoa ( kakakku di tempat
tidur)
·
Akumala te galu deki ( saya pergi di
kebun dulu)
·
Hunsa pihi aicu tewawono kafolongkoa
pihi (taruh piring itu diatas rak piring)
b.
Di (dalam) { we (lalo}
·
Susuhu ahunsae walalono panic (cucur
saya simpan di dalam panci)
·
Aiku nokala we daoa ( adikku pergi di
pasar)
c.
Bhe (dengan)
·
Yisaku bhe aiku dopoguhu ( kakakku
dengan adikku belajar)`
d.
So (untuk)
·
Amba Wa Tanu kaosu aini so ihincu ( kata
Wa Tanu Sepatu ini untuk kamu)
e.
Mai’o (dari)
·
Amai’o apoguhu ( saya dari belajar)
2. Konjungsi(kata
penghubung)
a.
Bhe (dan)
·
Ina bhe ama (ayah dan ibu)
·
Use bhe kawea ( hujan dan angin)
b.
Tamaka (tetapi)
·
Anoa noradhi poguhu, tamaka mina
nalumusua(dia rajin belajar, tetapi dia tidak lulus)
·
Kataano durian padamo doontoe, tamaka
wonono nando dofowonoe dua ( buah durian masak sudah ditutup, tetapi baunya
masih tercium juga)
c.
Kaawu (Hanya)
·
Anoa miina nafaa-fa, nosikulepe kaawu
aeno (dia tidak apa-apa,hanya terkilir kakinya).
·
Nomerantau mina naompona tolu wula kaawu
( Dia merantau tidak lama, hanya tiga bulan)
d.
Ane (kalau)
·
Ane osumuli koe molimpu angka welambuku
(kalau kamu pulang jangan lupa lewat dirumahku)
·
Ane aembalimo guru, akumala amoguhuda (
Kalau saya sudah menjadi guru, saya pergi kasih belajar mereka)
e.
Ane (Jika)
·
Ane namada nekadiu, naembali namangkafi
kanau ( jika dia sudah mandi, dia bisa ikut saya)
·
Ane nokouse, inodi paakumala wesikola (
jika hujan, saya tidak pergi sekolah)
f.
Pada aicu (kemudian)
·
Damoguhu kadeki, pada aicu
dapokalambu-lambu (Kita belajar dulu, kemudian kita main-main)
g.
Peda icu dua (begitu juga)
·
Banjiri we Kandari. Peda icu dua we
Jakarta(Banjir di Kendari. Begitu juga di Jakarta)
·
Yisano nokala we Kandari, peda icu dua
anoa nokala Kolaka (kakaknya pergi di Kendari. Begitu juga dia pergi di
Kolaka).
3. Interjeksi/kata
Seru
·
Moane aicu pasole! (pria itu ganteng!)
·
Sauno limaku nociunci nekaonto! (Jari tanganku
terjepit dipintu)
·
Wah, kakolegano kaosumu! (wah! bagusnya
sepatumu)
·
Adoeh, A’eku dofindae (Aduh, Kakiku
terinjak!)
·
Adoeh, Acicunu (aduh, Saya tersandung!)
·
Posiondo! (hati-hati)
·
Ih, Kate’iku (ih, Takutku!)
·
Koe moae! (Jangan Menangis)
·
Koe mohobo! (Jangan rebut!)
·
Jaga hatimu! (tagani lalomu!)
4. Kata
keterangan
a. Keterangan
waktu
·
Waea nolola kokohondoa (kelelawar
terbang malam-malam)
·
Naefua amaku nakumala Te Fak-Fak ( Lusa
bapakku mau berangkat di Fak-Fak).
·
Nefuamo icu awoha pohaemu nekala-kala
bhe kalambe (kemarin dulu saya lihat pacarmu jalan-jalan dengan cewek)
·
Naewine akumala asumumpui pisaku we
pelabuha (besok saya mau pergi jemput sepupuku di Pelabuhan)
·
Naohondo icu daebasa dho’a temba’a wula
(sebentar malam itu kita baca do’a puasa)
b. Keterangan
tempat
·
Inodi apoawane ne wacu ( saya
menemukannya di sana)
·
Yisaku nokahadha we kantorono sabangkano
( kakakku kerja di Kantornya temannya)
·
Bahicieku nekabua we te’i (sepupuku memancing di Laut)
·
Aiku nopokalambu-lambu potawala we
Lapanga ( adikku bermain layangan di Lapangan)
·
Wa Nisa nokala nopoguhu we lambu
sabangkano ( Wa Nisa pergi belajar dirumah temannya).
5. Kata
partikel Penegasan
·
Dia
dengan mudah mendapatkan uang seratus ribu sehari kita mencari seribu rupiah
saja susah (Anoa ka gampa neawa dhoi moono hewu seoleo, insaiditaeondofi sehewu
rupiah kasusah maka)
·
Keluarlah
mereka dr persembunyiannya (Dolimbamo dua andoa welokafebuniando)
·
Berangkatlah
kami pagi-pagi sekali(Insaidi taehe samentaeno sepalia)
6. Kata
sandang/artikulasi
·
Yang rajin belajar pasti akan menjadi
pintar (rumadhino poguhu naembali pande)
·
Yang Maha Pengampun, Ampunilah semua
dosa-dosaku dan orang tuaku(Waompu, ampuni dhosa-dhosaku bhe kamokulaku)
·
Sri wulan pergi bersama kekasihnya(Sri
Wulan nokala bhe pohaeno)
·
Aku tak melihat orang yang memanggil
namaku (inodi mina amoha mie cumolano neaku)
Komentar
Posting Komentar